C 1 - Hello World

Python2 Data Types

Python1 - Hello World|Comments|Indentation

Social media කියන්නෙ බුකිය විතරමද?

ගොඩක් අයට social media කිව්වම මතක් වෙන්නෙ fb එක විතරමයි. එක්කො youtube, twitter. ඒව මතක් වෙන්නෙත් පස්සෙ. ඒ තරමටම fb තමයි අපිට ගොඩක් හුරුපුරුදු වෙලා තියෙන්නෙ.

Social media?

Social media කියන්නෙ අන්තර්ජාලය ඔස්සේ පරිගණකය හෝ ජංගම දුරකතනය හෝ වෙනයම් මාධ්‍යයකින් පිරිසක් සමග සම්බන්ධ වෙලා අදහස් දක්වන්න පුලුවන් එකතරා මාධ්‍යයක්.අදහස් දක්වන්න photo, video, articles වගේ දේවල් උනත් වෙන්න පුලුවන්. මෙතන ප්‍රධාන දේ වෙන්නෙ පිරිසක් virtual  විදියට එකතු වෙන එක. 

ඉතිහාසේ

social media ඉතිහාසය 1997 තරම් ඈතට දිව යනවා. ඒ කියන්නේ ලංකාවට internet ඇවිල්ලත් අවුරුදු දෙකයි. පලවෙනි social media site එක විදියට සැලකෙන්නෙ sixdegrees.com. Andrew Weinreich කියන පුද්ගලයා තමා මේක හොයාගත්තේ. 2001 දී මේක අක්‍රිය කරලා තියෙනවා. 

Makeoutclub කියල 2000 දී තමා ඊලග social media යෙදුම අවේ. 2005 වගේ කාලෙ වෙනකොට mySapce තමයි ලෝකෙම ප්‍රසිද්ධ social media සිතේ එක වෙලා තියෙන්නෙ. එහෙම දියුණුවුණ social media,  අද වෙනකොට 100කට වැඩිය තියෙනවා.

What about social media?

social media කිව්වම ඒකෙ usage එක අනුව එකේක  හදුන්වාදෙන්න පුළුවන්. photography, professional, music, sports වගේ විවිධ අංශවලට සම්බන්ධ social media තියෙනවා. 

photos share කරන්න, ලෝකේ ප්‍රසිද්ධ photographers ලගෙ photos, events share වෙන ප්‍රසිද්ධ site එකක් තමා flickr.com. ඒ වගේම instagram, 500px, photobucket කියන්නේ ඒ වගේම ප්‍රධාන photo sharing social media sites.

MOG, 8tracks වගේ sites music වලට සම්බන්ද sites විදියට  පුළුවන්.

LinkedIn කියන්නේ professional social media site එකක්. ඒකෙන් තමුන්ගේ carrier එක share කරන්න වගේම අනිත් අයගේ carrier එක බලන්න පුලවන්. ඒ වගේම ඒ අය එක්ක  connect වෙන්න පුළුවන්. ගොඩක් වෙලාවට අද කාලෙ CV එක විදියට use කරන්නෙ මේ site එක තමා.

නැතුවම බැරි social media sites

අද කලේ නැතුවම බැරි social media යෙදුම් විදියට කතා කරන්න වෙන්න fb, youtube, twitter, whatsap තමා.

facebook එක මුලින්ම  තියෙන්නෙ 2004 අවුරුද්දේ Harvard university එක මුල් කරගෙන, Mark Zuckerberg ඇතුළු කණ්ඩායමක් විසින්. පස්සේ 2006 අවුරුද්දේ තම මේක ලෝකයටම විවෘත උනේ. මේ තියෙන්නේ මුල්ම කලේ fb page එකක්.

මේ වනවිට අදායම් වාර්තා තියල fb එක මුල්‍ය වාර්තා අතරට එක් වෙලා තියෙනවා. ඒත් අද වන විට fbවල කොටස් විකුණලා Mark  අයිතිව තියෙන්නේ 53%. 

Instagram කියන්නේ photo sharing medium එකක්. මේක smart phone base කරගත්ත application එකක්. ඒ වගේම internet browser එකකින් උනත් log වෙන්න පුළුවන් fb වගේ. මේකත් මෙහෙයවන්නෙ facebook මගින්ම තමයි.

whatsapp කියන්නෙ smart phone වලට හදුන්වා දීල තියෙන messenger application එකක්. මේකත් social media tool එකක් විදියට  පුළුවන්. fb එකේම Messenger ap එකත් මේ වගේ එකක් තමයි.

මීට අමතරව linkedIn, viber, G+ වගේ ඒවත් ප්‍රධාන පෙලේ social media applications.

මේවයින් කොහොමද හරි වැඩක් ගන්නේ?

ගොඩක් අය social media වලින් කරන්නේ වටිනා කාලය නාස්ති කරන එක. හැබැයි විවේක කාලයකට භාවිත කර කියල වැරද්දක් කියන්න බෑ. මේවා හරියට පාවිච්චි කරනව නම් අපිට ගොඩක් දේවල් ගන්න පුළුවන්. ගොඩක් වෙලාවට අපි දැකල තියෙනවා සල්ලි වියදම් නොකර ad දානවා. එකත් වාසියක් විදියට දක්වන්න පුළුවන්. ඒ වගේම සල්ලි දීලත් ad දන්නා පුළුවන්.(sponcer)

ඒ වගේම social activities oraganize කරන්න හොද platform එකක් තම social media කියන්නේ. අපේ රටේ වෙන ගොඩක් events promote කරන්න fb, twitter වගේ දේවල් use කරනවා දැන්.එක හොද trend එකක් කියල කියන්න පුළුවන්. 

ඒ වගේම අදහස් ප්‍රකාශ කරන්න වුනත් social media භාවිත කරන්න පුළුවන්. පරණ යාළුවො හොයා ගන්නත් මේක හොද ක්‍රමයක්. හොද විදියට මොළේ පාවිච්චි කරලා social media භාවිත කරනවා නම් social media කියන්නේ හොද දෙයක්.

Security issues

social media එක්ක වැඩ කරනකොට තමුන්ගේ වගේම privacy එක ගැන හොදට හිතන්න ඕන.මොකද ලොකු ප්‍රශ්න ඇති වෙන තැනක් තම social media කියන්නේ. එක නිසා බුද්ධිමත්ව social media එක්ක වැඩ කරන්න ඕන. උදාහරණයක් විදියට තමන් photo එකක් upload කරොත් එකෙන් තමන්ට හෝ වෙනත් කෙනෙක්ට  ප්‍රශ්නයක් වෙනවද කියලා හිතන්න ඕන. මොකද පස්සෙ delete කරත්, ඒ වෙනකොට වෙන්න පුළුවන් හැම දෙයක්ම වෙලා ඉවර වෙන්න පුළුවන්.

ඊට අමතරව social media sitesවලට තමන් දන password එක ගැන සැලකිලිමත් වෙන්න ඕන ගොඩක්.  guess කරන්න බැරි විදියට දන්නා පුළුවන් නම් ගොඩක් ආරක්‍ෂිත වෙන්න පුළුවන්. 

ඒ වගේම තමන්ට විශ්වාස නැති තැන වලින් social media sites වලට log වෙන්න  එපා. මොකද passowrd එක save වෙන්න ක්‍රම හදල තියෙන්න පුළුවන්. එතාකොට logout උනත් වැඩක් නෑ, password එක වෙන කෙනෙක් අතට ගිහින් ඉවර නිසා. 

තවත් password අනිත අයගේ අතට යන භයානක ක්‍රමයක් තමයි pishing කියන්නේ. හැබැයි එකට ප්‍රධානම හේතුව වෙන්නේ තමන්ගේ නොසැලකිලිමත් බව. වැරදි web site එකකට තමන්ව යොමු කරවල password එක හොර ගන්න ක්‍රමයක් තම pishing කියන්නේ.

මේ security issues නිසා social media sites වලින් විවිධ solutions දීල තියෙනවා. Google හදුන්වා දීල තියෙනවා තියෙනවා Google Authenticator. ඒකෙන් google application එකක් access කරනකොට two-step verification එකක් ඉල්ලනවා. 

facebook වලත් two-step verification කියන දේ හදුන්ව දීල තියෙනවා.
මිට අමතරව privacy පැත්තෙන් කතා කරොත් impersonation වගේ දේවල් social media එක්ක වෙන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නෙ වෙන කෙනෙක් විදියට පුද්ගලයෙක්කුට පුළුවන් හැසිරෙන්න. එකෙන් වැරදි තොරතුරු share වෙන්න පුළුවන් වගේම වැරදි කෙනෙක් අතට  රහස්‍ය වගේම වටිනා දත්ත/අදහස් හුවමාරු වෙන්න පුළුවන්. Fb වල නම් ඒ වගේ account එකක් block කරන්න වගේම report කරන්න පුළුවන්. 
තවත් privacy සම්බන්ද issue එකක් තමා 3rd party applications භාවිතය. එකෙන් තමුන්ගෙ account එකට යම් දුරකට access ලැබෙන්න පුළුවන් නොදන්නා පාර්ශවයකට. ඒක trust කරන්න බැරි applicationවලට access allow නොකරන තරමට තම හොද.

තමුන්ට social mediaවලින් කරදරයක් වුණොත්?

තමුන්ට social media හෝ internet සම්බන්දයෙන් කරදරයක්, අපහසුතාවයක් හෝ ඒ සම්බන්ද දෙයක් වුනොත මොනවද කරන්න පුළුවන්? ඇත්තටම එකට නීතියේ  පතන්න පුළුවන් තමුන්ට. එකට රජය විසින් පවත්වාගෙන යන ආයතනයක් තියෙනවා CERT කියල. ඒක හරහා තමුන්ට යම් සරණක් බලාපොරොත්තුවෙන්න පුළුවන්. හැබැයි එකේ ක්‍රියාකාරිත්වය ගැන නම් කියන්න වැඩි දෙයක් දන්නේ නෑ. ඒ ගැන වැඩි  link එකෙන් ගන්න පුළුවන්.

ශ්‍රී ලංකාවෙ social media day එක

social media day කියන එක ලෝකෙම සමරන දිනයක්. ජුනි මාසේ 30 තම social media day එක විදියට සමරන්නේ. ලංකාවෙත් social media day එක සමරනවා. Etisalat ආයතනය විසින් තමයි මේක oraganize කරන්නේ. මේ අවුරුද්දේ ජුලි මාසේ 16 තම ඒ දිනය සමරුවේ. එකේදී ලංකාවේ social mediaවල ප්‍රසිද්ධ චරිත එකතුවෙලා ඒ ඒ අයගේ social media ජීවිතය ගැන අදහස් හුවමාරුවක් තම වෙන්න. ඒ වගේම විනෝදාත්මක event එකක් තම social media day එක. ඒ පිළිබද වැඩි විස්තර මේ link එකෙන් බලන්න පුලවන්.

Database Servers

database server එකක් කිව්වම හැමෝටම මතක් වෙන්නෙ computers ගොඩක් තියෙන hubs switches තියෙන තැනක්.  හැබැයි එහෙම මතක් වෙනවා නම් එතන පොඩ් අවුලක් තියෙනවා මොකද db server එකක් කියන්නේ hard දෙයක් විතරමක් නෙමේ. database server එකක් කියන්නේ database services supply කරන computer එකක run වෙන computer program එකක්. ඒ වගේම ඒ program එක run වෙන computer එකටත් database server එක කියන්න පුළුවන්. හැබැයි හරිම විදියට කිව්වොත් database server එකක් කියන්නේ software හා hardware දෙකේම එකතුවක්.මෙහෙම කිව්ව database services supply කරන්න පුළුවන් program එකකට අපි කියනවා database management system එකක් කියල. mySQL, Oracle කියන්නනේ ඒවාට ප්‍රසිද්ධ dbms උදාහරණ. වෙන විදියකට කියනවා නම් database server එකක functionality (ක්‍රියාව) කරන්න පුළුවන් computer program එකක් තම dbms එකක් කියන්නේ.අපි තවත් විදියකට database server කියන එක විග්‍රහ කරොත්, database application එකක back-end එක කියල හදුන්වන්නත් පුලුවන්. 

Why databases?

ඇත්තටම මේ database එකක් ඕන වෙන්නේ මොන වගේ  දෙයකටද?බැංකුවක්  උදාහරණයට ගන්නකො. එතන ගොඩක්  transactions වෙනවා. ඒවා manually maintain කරන්න  උනා නම් ගොඩක් අමාරු වෙනවා නඩත්තු  කර ගන්න. එකට හොද විසදුමක් තමා database කියන concept එක. database එකක් පවත්වා පවත්ව ගත්තම ගොඩක්  වාසි තියෙනවා. ඒවා වෙනම සදහන් කරන්නම්.

Functions of databases 

• share data දත්ත හුවමාරුව
• data integrity දත්තවල සත්‍යබව 
• data security දත්ත සුරක්ෂිතතාව
• control redundancy අනවශ්‍ය අතිරික්තතව පාලනය 

දත්ත හුවමාරුව විදියට සලකන්නේ විවිධ අවස්ථාවලදී විවිධ අය සමග කරන දත්ත හුවමාරු. ඒ කියන්නේ බැංකුවක නම් bank officer enter කරන data userට බලන්න පුළුවන් එක වගේ කියන්න පුළුවන්. database එකක් ගොඩක් වැදගත් function එකක් තම intergrity කියන්නේ. database එකේ තියෙන data වල සත්‍යබව තමා මේකෙන් කතා කරන්නේ. ඊට අමතරව security හා redundancy controlling කියන දෙවල්නුත් database එකක ප්‍රධාන දේවල්.

What to know about database servers?

database server එකක වැඩ කරන්න Query language එකක් use කරන්න ඕන. mySQL කියන්නේ එහෙම language එකක්. ඒ කියන්නේ අපි database එකට data enter හෝ data retrieve කරන්න වගේම තව database සම්බන්ද වැඩ කරන්න තම query language එකක් ඕන වෙන්නේ. hardware වශයෙන් ගත්තම database server එකක් normal computer එකක් වුනත් run කරන්න පුලවන්. එත් ඒවාට වෙනම හදපු computers තියෙනව. ඒවා specially database server functionalities වලටම හදල තියෙන්නේ. ඒ වගේම ඒ computers run කරන්න වෙනම OS පවා තියෙනව. ලෝකේ වැඩියෙන්ම භාවිත වෙන්නේ linux base උන OS තමා.  Red Hat Enterprise Linux (RHEL) හා  SUSE Linux Enterprise Server තමා linux based OS servers වලට හොදම උදාහරණ. Apple computers වලට නම් OS X Server කියන OS එක තමා තියෙන්නේ. ඒ වගේම කවුරුත් දන්න microsoft ලගෙ තියෙන්නේ windows server කියන OS server එක.

වාසි අවාසි  !!!

database server එකක් use කරන එකේ වාසි අවාසි කීපයක් තියෙනව. 

අවාසි විදියට කියන්න පුළුවන් ඉතින් ආරක්ෂාව පිළිබද ප්‍රශ්නේ තම. ඒ කියන්නේ cyber attacks වලට ගොඩක් ගොදුරු වෙන දෙයක් තම data servers. ඒ වගේම අවශ්‍යතාව හදුනා නොගෙන implement කරන server එකක් උනත් අපරාදයක්. එකත් අවාසියක් වෙන්න පුළුවන් අවසානයේ. server එකේ capacity, performance එහෙම හොයල බලන්නැතුව use කරොත් එකත් අවසියෙක් වෙන්න පුළුවන්. 

වාසි ගැන කතා කරොත්,  සාමාන්‍ය වැඩකට data store කරන්න අපිට spread sheet එකක් ගන්න පුලුවන්. එත් මහා පරිමාණ වැඩක් කරන්න නම් database මට්ටමටම යන්න වෙනවා. එකෙත් පොඩි computer වල කරාම ඕන වැඩේ efficient විදියට කරගන්න බෑ.  ඒ අතින් ගත්තම database server කියන තැනට එන්න වෙනව. එක තම big picture එකක් විදියට කියන්න පුලවන්. ඒ වගේම concurrent access වගේ දේවල් කරන්න වගේම, backup data වගේ දේවල් කරන්න database servers implement කරන්න ඕන. මෙතන මම server කියල අදහස් කරන්නේ software එකක් නෙමේ. dbms එකක් run වෙන server machine එකක්.

New trends

අලුත්ම විදියට වැඩ කරන තැන වල නම් databse එකක් run කරන්න අලුතෙන් server machines ගන්නේ නෑ. ඒකට තියෙන හොදම විසදුම තම cloud computing කියන concept එකෙන් ලැබිල තියෙන්නේ. එකෙන් වෙන්නේ මොකක් හරි company එකක් කොහේ හරි තැනක ගොඩක් හොද efficient server machines implement කරනවා. ඊට පස්සේ service එක අවශ්‍ය අයට යම් මුදලකට ඉඩ ලබා දෙනවා.එටකොට databse server එකේ hardware  සම්පුර්ණ වෙන්ව. software පැත්ත තමා අපි බල ගන්න ඕන. 

A database server installed in FB HQ

Security of database servers

database එකක් ගත්තම security කියන එකම අත්‍යාවශ්‍යම දෙයක්. එහෙම ආරක්ෂාව තහවුරු වෙන්න නම් database එක run වෙන server machines secure වෙන්න ඕන. ලෝකේ දැන් ලොකු ප්‍රශ්නයක් වෙන තියෙන්නේ cyber crimes කියන එක. එකේ ලොකුම තර්ජනයක් තියෙන දෙයක් තමයි server security කියන එක. මොකද, server එකක් physicaly වගේම virtualy ත් තර්ජනයට ලක් වෙන්න පුළුවන්. virtual attacks වලින් මිදෙන්න තම ගොඩක් අමාරු. එකට කරන්න තියෙන්නෙත් ගෙදර computer එකට කරනවා වගේම ආරක්ෂාවක් තම. හැබැයි මේක ඊට වැඩ දරුණු විදියට ආරක්ෂා වෙන්න ඕන. මම එකෙන් අදහස් කරේ මේවටත් virus guard use කරනවා. unauthorized access නොදීම, remote access වලදී පරිස්සම් වෙන්න වගේ දේවල් කෙරෙන්න ඕන. 

මේ ගැන ටිකක් හොද ලිපියක් තම මේ link එක තියෙන්නේ.

 

MySQL 1

අද ඉදන් mySQL ගැන post කීපයක් දාන්න හිතුව.

mySQL කියන්නෙ databases වල use කරන database programming language එකක්. හැබැයි මේක අපි use කරන programming languages වගේ එකක් නෙමේ.මේක scripting වර්ගයේ එකක්.
SQL කියන්නෙ structured query language කියන එක.
මිට අමතරව SQL , SQLite ,Oracle වගේ DB query languages තියෙනව.

database එකක් හදන හැටි බලමු.
CREATE DATABASE <DBNAME>
මේ හදපු DB එකට tables දාන්න create table command එක use කරන්න ඕන.

ඉතුරු ටික ප්‍රශ්න වලින්ම කියල දෙන එක තෙරුම් ගන්න ලේසි වේවි.

1.create these tables

මේකේ දීල තියෙන පළවෙනි table එක හදන්න ඕන query එක තමා මේ.


create table Student
(
student_id int not null,
firstname varchar(10),
lastname varchar(10),
primary key (student_id)
);

table එකක් create කරන කොට create table කියන keyword එක අනිවාර්යයෙන් use කරන්න ඕන.ඊළගට table එකට දාන්න ඕන name එක දෙන්න.
ඊටපස්සේ () ඇතුලේ table එකේ තියෙන column names දෙන්න ඕන.
ඒකෙදි මුලින්ම column name එක, data type එක දාන්න ඕන.ඊට අමතරව තව keywords දාන්න වෙනවා.ඒවා පස්සේ බලමු.

මේකේ student_id එක int එහෙම නැත්තම් ඉලක්කම් තියෙන කොට තම int use කරන්නේ.
names වල තියෙන්නෙ characters නිසා char/varchar තමා use කරන්නේ.
මේ char & varchar වල වෙනස මේකයි.අපි datatype එක declare කරනකොට varchar(10) කියල කිව්වොත් ඒ අදාල වචනෙ store කරන්න 10ම allocate වෙන්නනේ නෑ.අකුරු 10ක උපරිමෙකට store වෙනවා.ඒ කියන්නේ අපි අකුරු 8ක වචනයක් දුන්නොත් 8ක් තම allocate වෙන්නේ.හැබැයි char(10) කියල දුන්නොත් අකුරු 5ක් උනත් 10කට ඉඩ allocate වෙනවා.
මේකේ විදියට firstname &lastname වලට varchar (10) කියල තියෙනව.
ඊට පස්සේ තියෙන්න primary key මොකද්ද කියල assign කරන වැඩෙ.
ඒක ලියන්නේ primary key කියල දිල () ඇතුලෙ primary key එක කරන්න ඕනේ column එක දෙන්න ඕන.
මේ සේරම ලියන්න ඕන () ඇතුලෙ කිව්වනේ.() අන්තිමට අනිවාර්යයෙන් ; දාන්න ඕන.සමහර වෙලාවට ; නැතිඋනොත් query එක වැඩ නොකරන්න පුළුවන්.

create table Exam
(
exam_id int not null,
subject varchar(20),
date date,

primary key (exam_id)
);

මේකෙ not null කියල දිල තියෙන්නේ exam_id  කියන column එකට අනිවාර්යයෙන් මොනවා හරි data enter වෙන්න ඕන නිසා.ඒ හින්දා exam_id එකට මුකුත් නොදා ඊලග ඒවාට යන්න බෑ. 
ඊට පස්සේ තියෙනව date කියල එකක්.එකේ datatype එකට දීල තියෙන්නෙත් date කියන එකමයි.එකෙන් වෙන්නෙ date කියන datatype එක assign වෙන එක.
create table Grade

(
student_id int not null,
exam_id int not null,
grade varchar(1),
foreign key(student_id) references Student(student_id) 

foreign key(exam_id) references Exam(exam_id)
);

මේකේ තියෙන අලුත් දේ තමයි foreign key කියන එක.එකෙන් වෙන්නේ වෙන table එකක් තියෙන primary key එකක් මේ table එකේ key එකක් විදියට යොදා ගන්න එක.

දැන් බලමු හදපු tables වලට කොහොමද data enter කරන්නේ කියල.

insert into Student
values(100,'Namal','Dias'), (101,'Saman','Perera'), (102,'Zeena ','Alfred'), (103,'Susan','Scott');

මේ විදියට තමයි Student table එකට data ටික enter කරන්නේ. INSERT INTO තමයි keyword එක වෙන්නේ.
ඊටපස්සේ values කියල type කරල () ඇතුලෙ data ටික පිළිවෙලට enter කරන්න ඕන. එකේදී varchar හෝ char datatype දිපුව ' ' ඇතුලේ තමයි enter කරන්නේ.මේකෙත් අන්තිමට ; දාන්න ඕන.

insert into Exam

values(1,'Database','2015-06-16'),(2,'Mathematics','2015-06-20');

ඊලග table එකට data දාන විදිය තමයි උඩ තියෙන්නේ.එකේ 1 example එකක් තම දුන්නේ.එකේ date කියන datatype එක දුන්නම් ' ' ඇතුලේ දිල තියෙන format එකට තම දාන්න ඕන.

මේ විදියට තමා create table & insert into use කරන්නේ.

Viewing a password that saved already

ගොඩක් වෙලාවට අපි passwords save කරනව ලේසියට, හැබැයි ටික කාලෙකින් අමතක වෙනවා. එහෙම උනොත් password එක හොයන ක්‍රමයක් තමයි මේක.

මුලින්ම password එක dot විදියට තියෙන තැනට ගිහින් right click කරන්න. එතකොට එන list එකේ inspect කියන එක ඔබන්න. Google chrome එකේ නම් තියෙන්නේ එහෙමයි, වෙන browsers වලත් ඒ හා සමාන නමක් ඇති.


එතකොට inspect window එක open වේවි. එතකොට ඒ අදාළ කොටස අළු පාටින් පේන විදියට highlight වෙලා පෙනේවි. ඒ හරියේ පොඩ්ඩක් හොයල බලන්න <input type="password"> කියල ඇති.

ඒකෙ password වෙනුවට text කියල type කරලා enter කරන්න. එතකොට තමන් දිපු password  එක බලාගන්න පුළුවන්. html දන්න යට නම් මේක ලේසියෙන් කරගන්න පුළුවන්.

Google Input Tools

අද මම කියන්නෙ google input tools ගැන. unicodeවලින් type කරන වැඩක් තමා මේකෙත් වෙන්නෙ.
මේකෙ වාසිය තමයි අපිට type කරන්න ඕන තැනම අපිට මේක use කරන්න පුලුවන්.
මුලින්ම අපි මේක install කර ගන්න ඕන. හැබැයි  මම කියන්න හදන්නෙ google chrome එකේ extension එකක් විදියට මේක use කරන හැටි.
1. මුලින්ම http://www.google.com/inputtools/ කියන web site එකට යන්න.
2. එකෙ on Chrome  කියන tab එකෙන් google input toolsවලට අදාල extension එක download කරගන්න.
3. download කරාට පස්සෙ chrome://extensions/ කියල type කරල extension settings වලට යන්න.
4. tick එක disable වෙලා නම් tick එක දාල enable කරන්න.

5. ඊට පස්සෙ අපිට ඕන language එක select කරන්න Option  button එක ඔබන්න.
6. එතනින් අපිට ඕන language එක විදියට සිංහල දෙන්න.

7. අපිට ඕන වෙලාවට Sinhala type කරන්න search bar එකේ තියෙන keyboard ලකුණ press කරල සිංහල      තෝරන්න.

Important things in using Google Input Tool

* සිංහලෙන් type කරද්දි suggestion එනව. ඒව use කරන්න අදාළ වචනෙට දිල තියෙන ඉලක්කම press කරාම හරි.
* අදාල වචනෙ select කරලා නැවතීමෙ තිත තිව්වම ඉබේම '.' එකත් එක්ක ඉවර කරන්න පුලුවන්.

Quitting from the tool 

sinhala keyboard එක ගත්ත තැන අයෙත් press කරාම එන tick එක remove කරාම අයෙත් සුපුරුදු විදියට වැඩ කරන්න පුලුවන්.

Basic Unix Terminal Commands

Getting the current directory
pwd
command එකෙන් කියන්නේ print working directory කියන එක.ඒකෙන් වෙන්නේ අපි දැනට වැඩ කරන directory එකේ path එක print වෙන එක.

Listing files
Directory එකක තියෙන files terminal එකේ බලන්නෙ ls command එකෙන්.
ls~   command එකෙන් home directory එකේ files list කරනව.
ls -l   command එකෙන් long format එකෙන් files වල details ලැබෙනව.

Changing the directory
cd මගින් තමයි අපිට ඕන folder එකට එහෙම නැත්තං directory එකට යන්නේ.cd වලත් options කීපයක් තියෙනවා
cd/  root directory එකට යනවා
cd    home directory එකට යනවා
cd .. දැනට ඉන්න directory එකෙන් එක level එකක් උඩට යනවා
cd - කලින් directory එකට යනවා
ඊට අමතරව cd (directory name) දුන්නාම ඒ directory එකට navigate කරන්න පුළුවන්

Copying a file or a directory
cp command එකෙන් අපිට file වගේම directories copy කරන්න පුළුවන්.
File එකක් copy කරන කොට,
cp filename newfilename කියන පිළිවෙළට තමා type කරන්න ඕන.
cp filename newfilepath වලින් අපිට ඕන තැනකට file එක copy කරන්න පුළුවන්.
directory එකක් copy කරන කොට ඒකෙ තියෙන සේරම files හා subdirectories copy කරන්න recursive method ඒකක use කරන්න ඕන.ඒකට අපි use කරන්නේ මේ විදිය.
cp -r directory nameofnewdirectory

Moving
mv තමයි moving වලට ගන්න syntax එක.
mv filename newdirectory

Removing or deleting
Directory එකක් හරි file එකක් delete කරන්න නම් rm command එක තමා use කරන්න ඕන.
File එකක් delete කරන්න නම්,
rm filename
Directory එකක් delete කරන්න නම්,
rm -r directoryname
-r කියන එකෙන් වෙන්නෙ recursive විදියට directory එකේ තියෙන සේරම දේවල් delete කරන එක.
rmdir directoryname වලින් empty directory එකක් delete කරන්න තමා පුළුවන්. Empty නැති එකක් සම්පූර්ණයෙන් delete කරන්න තමා උඩින් කියපු -r use කරන්නෙ.
rm -f  වලින් කරන්නෙ force removal එකක්.
rm -rf  ඇතුළෙ තියෙන දේවල් එක්ක මුළු directory එකම delete කරන්න තමා force recursive යොදා ගන්නෙ.

Displaying a file
cat filename එකෙන් file එකක තියෙන දේවල් terminal එකේ read only ආකාරයට පෙන්නනව.

Making a directory
mkdir directoryname

chmod command එක ගැන වෙනම post එකකින් විස්තර දාන්නම්.

vCard

අද මම කියන්නේ vCards ගැන. Smart phone use කරන හැමෝටම තියෙන ප්‍රශ්නයක් තමා අලුත් phone එකක් ගත්තොත් contacts ටික කොහොමද ගන්නෙ කියල. ඒකට හොදම විසදුම තමා contacts ටික .vcf කියන format එකට export කරල තියෙන එක.phone එක මාරු කරනවා වගේම contacts ටික වැරදිලා delete වුනොත් ආයෙත් ගන්න .vcf file එකක් විදියට backup කරලා තිබ්බ නම් ලේසියි.backup එක google drive වගේ cloud space එකක තිබ්බ නම් තමා හොද.
Making a vCard file
දැන් කතා කරමු කොහොමද අලුත්ම contacts list එකක් හදා ගන්නෙ කියල. Windows වලට නම් softwares තියෙනවා gui එකක් එක්ක හදපු.ඒත් mac linux වලට එහෙම හොයාගන්න අමාරුයි.mac වලට නම් තිබ්බත් සල්ලිවලට තමා.
Text editor එකක code ආකාරයට කොහොමද කරන්නෙ කියල තමා මම මේ post එකෙන් කියන්න බලාපොරොත්තු වෙන්නේ.
ඕනම text editor එකක් open කරලා මෙන්න මේ ටික type කරන්න.
BEGIN:VCARD
VERSION:2.1
FN:
TEL;CELL:
END:VCARD
Version කියන එක 2.1 වලට නම් අනිවාර්ය නෑ.ඒත් ඊට පස්සෙ version වලට අනිවාර්යයි.
FN කියන්නේ full name එක.
Tel cel කියන තැනට tp number එක දාන්න.
මීට අමතරව අපිට email, address ,bday දාන්න නම් version tag එකට පහළින් මේව දාන්න ගැලපෙන විදියට.
Address - ADR; TYPE=HOME:******
Bday - BDAY:19900101
Email - EMAIL:*****@gmail.com
Gender - GENDER:M
URL - URL:http://www.****.com
මේ කිව්වෙ පොඩි tags කීපයක්.මීට අමතරව ගොඩක් tags තියෙනවා.
මේ විදියට තමා vCard file එකක් හැදෙන්නේ.
Saving vCard file
මෙහෙම ලියපු file එක save කරන්න ඕන .vcf කියන extension එක දීල.
ඊට පස්සේ අපිට backup එකක් විදියට drive එකේ තියාගන්න ගමන් phone එකට import කරගන්න පුළුවන්. එක සැරේ contacts ගොඩක් දාගන්න නම් තමා මේ ක්‍රමය හොද.
අනික අපිට ඕන විදියට fields customize කරගන්න පුළුවන් මේ  ක්‍රමේට.

Vi Editor

මම කලින් දාපු post එකේ කිව්වනේ vi editor එක ගැන කියනව කියල .දැන් මේ කියන්න හදන්නෙ vi editor එකේ use කරන හැටි කියන්න.
Vi editor එකෙන් file එකක් හදන්න නම් terminal එකේ vi test කියල type කරල enter කරන්න ඕන. ඒත අපි file එකක් හදන කොට extension එකක් දාන්න ඕන.
අපිට text file එකක් හදන්න ඕන නම් vi test.txt කියල use කරන්න.
Bash එක්ක සම්බන්ධ නිසා අපි vi test.sh කියල use කරමු.මෙහෙම හදන file එක හැදෙන්නේ default directory එකේ.අපිට ඕන path එක cd command එකෙන් හදන්න ඕන.
අපිට desktop එකේ bash1 කියන folder එකේ මේ file එක හදන්න ඕන කියල හිතමු.
cd desktop/bash1 කියන command එකෙන් directory එක bash1 folder එකට set කරන්න පුළුවන්. හරියට path එක set වෙලාද බලන්න pwd command එක use කරන්න.
දැන් test.sh කියන file එක vi editor එකේ open වේවි. ඒකෙ මොනවා හරි type කරන්න නම් i press කරලා හෝ insert press කරල editing mode එහෙම නැත්තං insert mode එකට set කරගන්න ඕන.
ඊට පස්සෙ අපිට ඕන bash commands type කරන්න ඕන. file එක හදල ඉවර වෙලා exit වෙන්න esc press කරන්න.
Save කරන්න :wq or zz
Save නොකර exit වෙන්න  :q!
Save කරන්න  :w
Save as කරන්න  :w <newfilename>

More commands in vi editor
arrow keys වලට අමතරව file එක through cursor එක move කරන්න esc double press කරල k,j,h,l කියන keys up,down,left,right කියන පැති වලට move කරන්න පුළුවන්.
ඒ වගේම lines කීපයක් එක සැරේ move කරන්න නම්  2j , 7k වගේ ඉස්සරහට number එකක් use කරල move කරන්න පුළුවන්.
ඒ වගේ මේ පහළ තියෙන keys වලින් වැඩ කරන්න පුළුවන් file එකේ move වෙන්න.

| - beginning of the line
$ - end of the line
:x - x වන line එකේ මුලට යනව
G - last line

මීට අමතරව commands දැන ගන්න tutorials point link එකට යන්න.

Bash fundamentals in Sinhala

Intro
මගේ පලවෙනි post එක විදියට මම දාන්න හිතුවෙ bash ගැන.ගොඩක් අය මේ ගැන අහල ඇති.ඒත් වැඩි දෙයක් දන්නෙ නැතුව ඇත.
Bash කියන්නෙ shell වර්ගයක්. ඉස්සෙල්ලා මම කියන්නම් shell එකක් කියන්නෙ මොකද්ද කියල. Shell එකක් කියන්නෙ unix environment එකේ commands kernel එකට දීල වැඩ ගන්න පුළුවන් දෙයක් කියල බොහොම ප්‍රාථමික විදියට හදුන්වා දෙන්න පුලුවන. මුලින්ම කියන්න ඕන kernel එකයි shell එකයි කියන්නෙ දෙකක්. Shell එකෙන් දෙන commands kernel එකට තමා යන්නෙ.ඒ කියන්නෙ අපේ computer එකේ kernel එකට් access කරන්න පුලුවන් සුපිරි භාණ්ඩයක් තමා මේ shell එක.unix environment එකේ නම් shell වර්ග කීපයක් තියෙනව.
1.bash- bourne again shell
2.sh- bourne shell
3.ksh-korn shell
4.csh - C shell
මේව තමා ප්‍රධාන ඒව.මීට අමතරව එකේක අය develop කරපු shell තියෙනව.
Windows environment එකේ shell වෙනුවට හදුන්වා දෙන්න පුලුවන් command prompt එක තමා.
Linux versions වල mac os වල terminal එක භාවිත කරල අපිට පුලුවන් bash use කරන්න.
Unix වල මුලින්ම shell එක හදල තියෙන්නේ stephen bourne මහත්මයා.ඒ AT&T Bell Lab එකේ.
Bash
මේ shell scripts interpret වෙනවා මිසක් compile වීමක් සිදුවන්නේ නෑ. ඒ කියන්නෙ අපි දෙන commands line by line තමා execute කරන්නෙ.මේ scripts අපී save කරන්න ඕන .sh කියන extension එක දාල.
මේකත් අපි දන්න normal programming language එකක් වගේම තමා.python කියන language එකත් bash වගෙ interpret ජාතියේ programming language එකක්.නමුත් python වලින් kernel එක access කරන වගේ ලොකු සෙල්ලම් දාන්න පුලුවන්ද කියල නම් මම දන්නෙ නෑ.
අපි බලමු unix environment එකක තියෙන terminal එක ආදාරයෙන් කොහොමද පොඩි bash script එකක් run කරන්නෙ කියල.
Using the terminal
මුලින්ම අපි script එකක් run කරන්න කලින් normal code එකක් run කරල බලමු.ඕනම් programming language එකක් පටන් ගන්න කොට අපි කරන්නෙ Hello World print කරන එකනෙ.ඒ වගේ bash වලින් ඒක කරන්නෙ කොහොමද බලමු.
ඒකට පහල කියල තියෙන code එක type කරල enter කරන්න.
echo "Hello World"
එතකොට Hello World කියල terminal එකේ පෙනේවි.මේක interpret වෙන ජාතියේ එකක් නිසා java c++ වල වගේ ; දාන්න එහෙම ඕන නෑ.
Using scripts in bash
script එකක් කියන්නෙ සාමාන්‍ය file එකක් විදියට ලියන එකක්.ඒක execute කරාම අපිට output ගන්න පුළුවන්.html උනත් script එකක් විදියට පෙන්වා දෙන්න පුළුවන්. අපි terminal එක use කරන කොට vi editor එක use කරන්න පුළුවන් අපේ script එක ලියා ගන්න.
දැන් මුලින්ම vi test.sh කියල terminal එකේ type කරලා enter කරන්න.
එතකොට අලුත් page එකක් වගේ පෙනේවි. Vi editor එක use කරන කොට දැන ගන්න ඕන commands කීපයක් තියෙනවා.ඒවා ටික vi editor කියන post එකෙන් මම කියල දෙන්නං.
Script එක ලියන්න පටන් ගන්න i press කරන්න.දැන් අපිට vi editor එකේ අපේ code එක ලියන්න පුළුවන්.
අපි code එකක් ලියන්න හදන්නෙ userගෙ නම input එකක් විදිහට අරගෙන ඒක print කරන්න.
    echo "enter your name: "
    read PERSON
    echo "your name is $PERSON "
echo command එකෙන් කරන්නේ command line එකේ එහෙම නැත්තං terminal එකේ මොනවා හරි දෙයක් print කරන එක. read එකෙන් කරන්නේ input එකක් ගන්න එක. $ sign එක use කරන්න හේතුව තමා ඒක variable එකක් විදියට use උන දෙයක් නිසා.
මෙහෙම ලියපු code එක run කරන්න  නම් vi editor එකෙන් අයින් වෙලා ආයෙත් bash එකට යන්න ඕන. ඒකට esc press කරල :wq type කරල enter කරන්න.ඒ දේවල් ගැන vi editor post එකේ මම දාන්නම්. අපි මේ ලියපු script එක execute කරන්න  ./test.sh කියල type කරල enter කරන්න. සමහරවිට deny කියල message එකක් එන්න ඉඩ තියෙනවා. එහෙම වුනොත් $chmod +x test.sh කියන command එක run කරල ./test.sh run කරන්න.
chmod කියන්නේ ලොකු command එකක්.ඒක ඇතුලෙ කතා ගොඩක් තියෙනවා.ඒව ගැන ඉස්සරහට කියන්නම්.