Monday, September 5, 2016

Social media කියන්නෙ බුකිය විතරමද?


ගොඩක් අයට social media කිව්වම මතක් වෙන්නෙ fb එක විතරමයි. එක්කො youtube, twitter. ඒව මතක් වෙන්නෙත් පස්සෙ. ඒ තරමටම fb තමයි අපිට ගොඩක් හුරුපුරුදු වෙලා තියෙන්නෙ.

Social media?

Social media කියන්නෙ අන්තර්ජාලය ඔස්සේ පරිගණකය හෝ ජංගම දුරකතනය හෝ වෙනයම් මාධ්‍යයකින් පිරිසක් සමග සම්බන්ධ වෙලා අදහස් දක්වන්න පුලුවන් එකතරා මාධ්‍යයක්.අදහස් දක්වන්න photo, video, articles වගේ දේවල් උනත් වෙන්න පුලුවන්. මෙතන ප්‍රධාන දේ වෙන්නෙ පිරිසක් virtual  විදියට එකතු වෙන එක. 

ඉතිහාසේ

social media ඉතිහාසය 1997 තරම් ඈතට දිව යනවා. ඒ කියන්නේ ලංකාවට internet ඇවිල්ලත් අවුරුදු දෙකයි. පලවෙනි social media site එක විදියට සැලකෙන්නෙ sixdegrees.com. Andrew Weinreich කියන පුද්ගලයා තමා මේක හොයාගත්තේ. 2001 දී මේක අක්‍රිය කරලා තියෙනවා. 
Makeoutclub කියල 2000 දී තමා ඊලග social media යෙදුම අවේ. 2005 වගේ කාලෙ වෙනකොට mySapce තමයි ලෝකෙම ප්‍රසිද්ධ social media සිතේ එක වෙලා තියෙන්නෙ. එහෙම දියුණුවුණ social media,  අද වෙනකොට 100කට වැඩිය තියෙනවා.

What about social media?

social media කිව්වම ඒකෙ usage එක අනුව එකේක  හදුන්වාදෙන්න පුළුවන්. photography, professional, music, sports වගේ විවිධ අංශවලට සම්බන්ධ social media තියෙනවා. 
photos share කරන්න, ලෝකේ ප්‍රසිද්ධ photographers ලගෙ photos, events share වෙන ප්‍රසිද්ධ site එකක් තමා flickr.com. ඒ වගේම instagram, 500px, photobucket කියන්නේ ඒ වගේම ප්‍රධාන photo sharing social media sites.
MOG, 8tracks වගේ sites music වලට සම්බන්ද sites විදියට  පුළුවන්.
LinkedIn කියන්නේ professional social media site එකක්. ඒකෙන් තමුන්ගේ carrier එක share කරන්න වගේම අනිත් අයගේ carrier එක බලන්න පුලවන්. ඒ වගේම ඒ අය එක්ක  connect වෙන්න පුළුවන්. ගොඩක් වෙලාවට අද කාලෙ CV එක විදියට use කරන්නෙ මේ site එක තමා.


නැතුවම බැරි social media sites

අද කලේ නැතුවම බැරි social media යෙදුම් විදියට කතා කරන්න වෙන්න fb, youtube, twitter, whatsap තමා.
facebook එක මුලින්ම  තියෙන්නෙ 2004 අවුරුද්දේ Harvard university එක මුල් කරගෙන, Mark Zuckerberg ඇතුළු කණ්ඩායමක් විසින්. පස්සේ 2006 අවුරුද්දේ තම මේක ලෝකයටම විවෘත උනේ. මේ තියෙන්නේ මුල්ම කලේ fb page එකක්.

මේ වනවිට අදායම් වාර්තා තියල fb එක මුල්‍ය වාර්තා අතරට එක් වෙලා තියෙනවා. ඒත් අද වන විට fbවල කොටස් විකුණලා Mark  අයිතිව තියෙන්නේ 53%. 
Instagram කියන්නේ photo sharing medium එකක්. මේක smart phone base කරගත්ත application එකක්. ඒ වගේම internet browser එකකින් උනත් log වෙන්න පුළුවන් fb වගේ. මේකත් මෙහෙයවන්නෙ facebook මගින්ම තමයි.
whatsapp කියන්නෙ smart phone වලට හදුන්වා දීල තියෙන messenger application එකක්. මේකත් social media tool එකක් විදියට  පුළුවන්. fb එකේම Messenger ap එකත් මේ වගේ එකක් තමයි.
මීට අමතරව linkedIn, viber, G+ වගේ ඒවත් ප්‍රධාන පෙලේ social media applications.

මේවයින් කොහොමද හරි වැඩක් ගන්නේ?

ගොඩක් අය social media වලින් කරන්නේ වටිනා කාලය නාස්ති කරන එක. හැබැයි විවේක කාලයකට භාවිත කර කියල වැරද්දක් කියන්න බෑ. මේවා හරියට පාවිච්චි කරනව නම් අපිට ගොඩක් දේවල් ගන්න පුළුවන්. ගොඩක් වෙලාවට අපි දැකල තියෙනවා සල්ලි වියදම් නොකර ad දානවා. එකත් වාසියක් විදියට දක්වන්න පුළුවන්. ඒ වගේම සල්ලි දීලත් ad දන්නා පුළුවන්.(sponcer)
ඒ වගේම social activities oraganize කරන්න හොද platform එකක් තම social media කියන්නේ. අපේ රටේ වෙන ගොඩක් events promote කරන්න fb, twitter වගේ දේවල් use කරනවා දැන්.එක හොද trend එකක් කියල කියන්න පුළුවන්. 
ඒ වගේම අදහස් ප්‍රකාශ කරන්න වුනත් social media භාවිත කරන්න පුළුවන්. පරණ යාළුවො හොයා ගන්නත් මේක හොද ක්‍රමයක්. හොද විදියට මොළේ පාවිච්චි කරලා social media භාවිත කරනවා නම් social media කියන්නේ හොද දෙයක්.

Security issues


social media එක්ක වැඩ කරනකොට තමුන්ගේ වගේම privacy එක ගැන හොදට හිතන්න ඕන.මොකද ලොකු ප්‍රශ්න ඇති වෙන තැනක් තම social media කියන්නේ. එක නිසා බුද්ධිමත්ව social media එක්ක වැඩ කරන්න ඕන. උදාහරණයක් විදියට තමන් photo එකක් upload කරොත් එකෙන් තමන්ට හෝ වෙනත් කෙනෙක්ට  ප්‍රශ්නයක් වෙනවද කියලා හිතන්න ඕන. මොකද පස්සෙ delete කරත්, ඒ වෙනකොට වෙන්න පුළුවන් හැම දෙයක්ම වෙලා ඉවර වෙන්න පුළුවන්.
ඊට අමතරව social media sitesවලට තමන් දන password එක ගැන සැලකිලිමත් වෙන්න ඕන ගොඩක්.  guess කරන්න බැරි විදියට දන්නා පුළුවන් නම් ගොඩක් ආරක්‍ෂිත වෙන්න පුළුවන්. 
ඒ වගේම තමන්ට විශ්වාස නැති තැන වලින් social media sites වලට log වෙන්න  එපා. මොකද passowrd එක save වෙන්න ක්‍රම හදල තියෙන්න පුළුවන්. එතාකොට logout උනත් වැඩක් නෑ, password එක වෙන කෙනෙක් අතට ගිහින් ඉවර නිසා. 
තවත් password අනිත අයගේ අතට යන භයානක ක්‍රමයක් තමයි pishing කියන්නේ. හැබැයි එකට ප්‍රධානම හේතුව වෙන්නේ තමන්ගේ නොසැලකිලිමත් බව. වැරදි web site එකකට තමන්ව යොමු කරවල password එක හොර ගන්න ක්‍රමයක් තම pishing කියන්නේ.
මේ security issues නිසා social media sites වලින් විවිධ solutions දීල තියෙනවා. Google හදුන්වා දීල තියෙනවා තියෙනවා Google Authenticator. ඒකෙන් google application එකක් access කරනකොට two-step verification එකක් ඉල්ලනවා. 
facebook වලත් two-step verification කියන දේ හදුන්ව දීල තියෙනවා.
මිට අමතරව privacy පැත්තෙන් කතා කරොත් impersonation වගේ දේවල් social media එක්ක වෙන්න පුළුවන්. ඒ කියන්නෙ වෙන කෙනෙක් විදියට පුද්ගලයෙක්කුට පුළුවන් හැසිරෙන්න. එකෙන් වැරදි තොරතුරු share වෙන්න පුළුවන් වගේම වැරදි කෙනෙක් අතට  රහස්‍ය වගේම වටිනා දත්ත/අදහස් හුවමාරු වෙන්න පුළුවන්. Fb වල නම් ඒ වගේ account එකක් block කරන්න වගේම report කරන්න පුළුවන්. 
තවත් privacy සම්බන්ද issue එකක් තමා 3rd party applications භාවිතය. එකෙන් තමුන්ගෙ account එකට යම් දුරකට access ලැබෙන්න පුළුවන් නොදන්නා පාර්ශවයකට. ඒක trust කරන්න බැරි applicationවලට access allow නොකරන තරමට තම හොද.

තමුන්ට social mediaවලින් කරදරයක් වුණොත්?

තමුන්ට social media හෝ internet සම්බන්දයෙන් කරදරයක්, අපහසුතාවයක් හෝ ඒ සම්බන්ද දෙයක් වුනොත මොනවද කරන්න පුළුවන්? ඇත්තටම එකට නීතියේ  පතන්න පුළුවන් තමුන්ට. එකට රජය විසින් පවත්වාගෙන යන ආයතනයක් තියෙනවා CERT කියල. ඒක හරහා තමුන්ට යම් සරණක් බලාපොරොත්තුවෙන්න පුළුවන්. හැබැයි එකේ ක්‍රියාකාරිත්වය ගැන නම් කියන්න වැඩි දෙයක් දන්නේ නෑ. ඒ ගැන වැඩි  link එකෙන් ගන්න පුළුවන්.

ශ්‍රී ලංකාවෙ social media day එක

social media day කියන එක ලෝකෙම සමරන දිනයක්. ජුනි මාසේ 30 තම social media day එක විදියට සමරන්නේ. ලංකාවෙත් social media day එක සමරනවා. Etisalat ආයතනය විසින් තමයි මේක oraganize කරන්නේ. මේ අවුරුද්දේ ජුලි මාසේ 16 තම ඒ දිනය සමරුවේ. එකේදී ලංකාවේ social mediaවල ප්‍රසිද්ධ චරිත එකතුවෙලා ඒ ඒ අයගේ social media ජීවිතය ගැන අදහස් හුවමාරුවක් තම වෙන්න. ඒ වගේම විනෝදාත්මක event එකක් තම social media day එක. ඒ පිළිබද වැඩි විස්තර මේ link එකෙන් බලන්න පුලවන්.




Saturday, August 20, 2016

Database Servers

database server එකක් කිව්වම හැමෝටම මතක් වෙන්නෙ computers ගොඩක් තියෙන hubs switches තියෙන තැනක්.  හැබැයි එහෙම මතක් වෙනවා නම් එතන පොඩ් අවුලක් තියෙනවා මොකද db server එකක් කියන්නේ hard දෙයක් විතරමක් නෙමේ. database server එකක් කියන්නේ database services supply කරන computer එකක run වෙන computer program එකක්. ඒ වගේම ඒ program එක run වෙන computer එකටත් database server එක කියන්න පුළුවන්. හැබැයි හරිම විදියට කිව්වොත් database server එකක් කියන්නේ software හා hardware දෙකේම එකතුවක්.මෙහෙම කිව්ව database services supply කරන්න පුළුවන් program එකකට අපි කියනවා database management system එකක් කියල. mySQL, Oracle කියන්නනේ ඒවාට ප්‍රසිද්ධ dbms උදාහරණ. වෙන විදියකට කියනවා නම් database server එකක functionality (ක්‍රියාව) කරන්න පුළුවන් computer program එකක් තම dbms එකක් කියන්නේ.අපි තවත් විදියකට database server කියන එක විග්‍රහ කරොත්, database application එකක back-end එක කියල හදුන්වන්නත් පුලුවන්. 





Why databases?

ඇත්තටම මේ database එකක් ඕන වෙන්නේ මොන වගේ  දෙයකටද?බැංකුවක්  උදාහරණයට ගන්නකො. එතන ගොඩක්  transactions වෙනවා. ඒවා manually maintain කරන්න  උනා නම් ගොඩක් අමාරු වෙනවා නඩත්තු  කර ගන්න. එකට හොද විසදුමක් තමා database කියන concept එක. database එකක් පවත්වා පවත්ව ගත්තම ගොඩක්  වාසි තියෙනවා. ඒවා වෙනම සදහන් කරන්නම්.

Functions of databases 
  • share data දත්ත හුවමාරුව
  • data integrity දත්තවල සත්‍යබව 
  • data security දත්ත සුරක්ෂිතතාව
  • control redundancy අනවශ්‍ය අතිරික්තතව පාලනය 
දත්ත හුවමාරුව විදියට සලකන්නේ විවිධ අවස්ථාවලදී විවිධ අය සමග කරන දත්ත හුවමාරු. ඒ කියන්නේ බැංකුවක නම් bank officer enter කරන data userට බලන්න පුළුවන් එක වගේ කියන්න පුළුවන්. database එකක් ගොඩක් වැදගත් function එකක් තම intergrity කියන්නේ. database එකේ තියෙන data වල සත්‍යබව තමා මේකෙන් කතා කරන්නේ. ඊට අමතරව security හා redundancy controlling කියන දෙවල්නුත් database එකක ප්‍රධාන දේවල්.

What to know about database servers?

database server එකක වැඩ කරන්න Query language එකක් use කරන්න ඕන. mySQL කියන්නේ එහෙම language එකක්. ඒ කියන්නේ අපි database එකට data enter හෝ data retrieve කරන්න වගේම තව database සම්බන්ද වැඩ කරන්න තම query language එකක් ඕන වෙන්නේ. hardware වශයෙන් ගත්තම database server එකක් normal computer එකක් වුනත් run කරන්න පුලවන්. එත් ඒවාට වෙනම හදපු computers තියෙනව. ඒවා specially database server functionalities වලටම හදල තියෙන්නේ. ඒ වගේම ඒ computers run කරන්න වෙනම OS පවා තියෙනව. ලෝකේ වැඩියෙන්ම භාවිත වෙන්නේ linux base උන OS තමා.  Red Hat Enterprise Linux (RHEL) හා  SUSE Linux Enterprise Server තමා linux based OS servers වලට හොදම උදාහරණ. Apple computers වලට නම් OS X Server කියන OS එක තමා තියෙන්නේ. ඒ වගේම කවුරුත් දන්න microsoft ලගෙ තියෙන්නේ windows server කියන OS server එක.



වාසි අවාසි  !!!


database server එකක් use කරන එකේ වාසි අවාසි කීපයක් තියෙනව. 
අවාසි විදියට කියන්න පුළුවන් ඉතින් ආරක්ෂාව පිළිබද ප්‍රශ්නේ තම. ඒ කියන්නේ cyber attacks වලට ගොඩක් ගොදුරු වෙන දෙයක් තම data servers. ඒ වගේම අවශ්‍යතාව හදුනා නොගෙන implement කරන server එකක් උනත් අපරාදයක්. එකත් අවාසියක් වෙන්න පුළුවන් අවසානයේ. server එකේ capacity, performance එහෙම හොයල බලන්නැතුව use කරොත් එකත් අවසියෙක් වෙන්න පුළුවන්. 

වාසි ගැන කතා කරොත්,  සාමාන්‍ය වැඩකට data store කරන්න අපිට spread sheet එකක් ගන්න පුලුවන්. එත් මහා පරිමාණ වැඩක් කරන්න නම් database මට්ටමටම යන්න වෙනවා. එකෙත් පොඩි computer වල කරාම ඕන වැඩේ efficient විදියට කරගන්න බෑ.  ඒ අතින් ගත්තම database server කියන තැනට එන්න වෙනව. එක තම big picture එකක් විදියට කියන්න පුලවන්. ඒ වගේම concurrent access වගේ දේවල් කරන්න වගේම, backup data වගේ දේවල් කරන්න database servers implement කරන්න ඕන. මෙතන මම server කියල අදහස් කරන්නේ software එකක් නෙමේ. dbms එකක් run වෙන server machine එකක්.

New trends


අලුත්ම විදියට වැඩ කරන තැන වල නම් databse එකක් run කරන්න අලුතෙන් server machines ගන්නේ නෑ. ඒකට තියෙන හොදම විසදුම තම cloud computing කියන concept එකෙන් ලැබිල තියෙන්නේ. එකෙන් වෙන්නේ මොකක් හරි company එකක් කොහේ හරි තැනක ගොඩක් හොද efficient server machines implement කරනවා. ඊට පස්සේ service එක අවශ්‍ය අයට යම් මුදලකට ඉඩ ලබා දෙනවා.එටකොට databse server එකේ hardware  සම්පුර්ණ වෙන්ව. software පැත්ත තමා අපි බල ගන්න ඕන. 


A database server installed in FB HQ


Security of database servers



database එකක් ගත්තම security කියන එකම අත්‍යාවශ්‍යම දෙයක්. එහෙම ආරක්ෂාව තහවුරු වෙන්න නම් database එක run වෙන server machines secure වෙන්න ඕන. ලෝකේ දැන් ලොකු ප්‍රශ්නයක් වෙන තියෙන්නේ cyber crimes කියන එක. එකේ ලොකුම තර්ජනයක් තියෙන දෙයක් තමයි server security කියන එක. මොකද, server එකක් physicaly වගේම virtualy ත් තර්ජනයට ලක් වෙන්න පුළුවන්. virtual attacks වලින් මිදෙන්න තම ගොඩක් අමාරු. එකට කරන්න තියෙන්නෙත් ගෙදර computer එකට කරනවා වගේම ආරක්ෂාවක් තම. හැබැයි මේක ඊට වැඩ දරුණු විදියට ආරක්ෂා වෙන්න ඕන. මම එකෙන් අදහස් කරේ මේවටත් virus guard use කරනවා. unauthorized access නොදීම, remote access වලදී පරිස්සම් වෙන්න වගේ දේවල් කෙරෙන්න ඕන. 
මේ ගැන ටිකක් හොද ලිපියක් තම මේ link එක තියෙන්නේ.

 




Wednesday, May 25, 2016

MySQL 1

අද ඉදන් mySQL ගැන post කීපයක් දාන්න හිතුව.

mySQL කියන්නෙ databases වල use කරන database programming language එකක්. හැබැයි මේක අපි use කරන programming languages වගේ එකක් නෙමේ.මේක scripting වර්ගයේ එකක්.
SQL කියන්නෙ structured query language කියන එක.
මිට අමතරව SQL , SQLite ,Oracle වගේ DB query languages තියෙනව.

database එකක් හදන හැටි බලමු.
CREATE DATABASE <DBNAME>
මේ හදපු DB එකට tables දාන්න create table command එක use කරන්න ඕන.

ඉතුරු ටික ප්‍රශ්න වලින්ම කියල දෙන එක තෙරුම් ගන්න ලේසි වේවි.

1.create these tables




















මේකේ දීල තියෙන පළවෙනි table එක හදන්න ඕන query එක තමා මේ.


create table Student
(
student_id int not null,
firstname varchar(10),
lastname varchar(10),
primary key (student_id)
);

table එකක් create කරන කොට create table කියන keyword එක අනිවාර්යයෙන් use කරන්න ඕන.ඊළගට table එකට දාන්න ඕන name එක දෙන්න.
ඊටපස්සේ () ඇතුලේ table එකේ තියෙන column names දෙන්න ඕන.
ඒකෙදි මුලින්ම column name එක, data type එක දාන්න ඕන.ඊට අමතරව තව keywords දාන්න වෙනවා.ඒවා පස්සේ බලමු.

මේකේ student_id එක int එහෙම නැත්තම් ඉලක්කම් තියෙන කොට තම int use කරන්නේ.
names වල තියෙන්නෙ characters නිසා char/varchar තමා use කරන්නේ.
මේ char & varchar වල වෙනස මේකයි.අපි datatype එක declare කරනකොට varchar(10) කියල කිව්වොත් ඒ අදාල වචනෙ store කරන්න 10ම allocate වෙන්නනේ නෑ.අකුරු 10ක උපරිමෙකට store වෙනවා.ඒ කියන්නේ අපි අකුරු 8ක වචනයක් දුන්නොත් 8ක් තම allocate වෙන්නේ.හැබැයි char(10) කියල දුන්නොත් අකුරු 5ක් උනත් 10කට ඉඩ allocate වෙනවා.
මේකේ විදියට firstname &lastname වලට varchar (10) කියල තියෙනව.
ඊට පස්සේ තියෙන්න primary key මොකද්ද කියල assign කරන වැඩෙ.
ඒක ලියන්නේ primary key කියල දිල () ඇතුලෙ primary key එක කරන්න ඕනේ column එක දෙන්න ඕන.
මේ සේරම ලියන්න ඕන () ඇතුලෙ කිව්වනේ.() අන්තිමට අනිවාර්යයෙන් ; දාන්න ඕන.සමහර වෙලාවට ; නැතිඋනොත් query එක වැඩ නොකරන්න පුළුවන්.

create table Exam
(
exam_id int not null,
subject varchar(20),
date date,

primary key (exam_id)
);

මේකෙ not null කියල දිල තියෙන්නේ exam_id  කියන column එකට අනිවාර්යයෙන් මොනවා හරි data enter වෙන්න ඕන නිසා.ඒ හින්දා exam_id එකට මුකුත් නොදා ඊලග ඒවාට යන්න බෑ. 
ඊට පස්සේ තියෙනව date කියල එකක්.එකේ datatype එකට දීල තියෙන්නෙත් date කියන එකමයි.එකෙන් වෙන්නෙ date කියන datatype එක assign වෙන එක.
create table Grade

(
student_id int not null,
exam_id int not null,
grade varchar(1),
foreign key(student_id) references Student(student_id) 

foreign key(exam_id) references Exam(exam_id)
);

මේකේ තියෙන අලුත් දේ තමයි foreign key කියන එක.එකෙන් වෙන්නේ වෙන table එකක් තියෙන primary key එකක් මේ table එකේ key එකක් විදියට යොදා ගන්න එක.

දැන් බලමු හදපු tables වලට කොහොමද data enter කරන්නේ කියල.

insert into Student
values(100,'Namal','Dias'), (101,'Saman','Perera'), (102,'Zeena ','Alfred'), (103,'Susan','Scott');

මේ විදියට තමයි Student table එකට data ටික enter කරන්නේ. INSERT INTO තමයි keyword එක වෙන්නේ.
ඊටපස්සේ values කියල type කරල () ඇතුලෙ data ටික පිළිවෙලට enter කරන්න ඕන. එකේදී varchar හෝ char datatype දිපුව ' ' ඇතුලේ තමයි enter කරන්නේ.මේකෙත් අන්තිමට ; දාන්න ඕන.

insert into Exam

values(1,'Database','2015-06-16'),(2,'Mathematics','2015-06-20');

ඊලග table එකට data දාන විදිය තමයි උඩ තියෙන්නේ.එකේ 1 example එකක් තම දුන්නේ.එකේ date කියන datatype එක දුන්නම් ' ' ඇතුලේ දිල තියෙන format එකට තම දාන්න ඕන.

මේ විදියට තමා create table & insert into use කරන්නේ.












Tuesday, May 17, 2016

Viewing a password that saved already


ගොඩක් වෙලාවට අපි passwords save කරනව ලේසියට, හැබැයි ටික කාලෙකින් අමතක වෙනවා. එහෙම උනොත් password එක හොයන ක්‍රමයක් තමයි මේක.


මුලින්ම password එක dot විදියට තියෙන තැනට ගිහින් right click කරන්න. එතකොට එන list එකේ inspect කියන එක ඔබන්න. Google chrome එකේ නම් තියෙන්නේ එහෙමයි, වෙන browsers වලත් ඒ හා සමාන නමක් ඇති.


එතකොට inspect window එක open වේවි. එතකොට ඒ අදාළ කොටස අළු පාටින් පේන විදියට highlight වෙලා පෙනේවි. ඒ හරියේ පොඩ්ඩක් හොයල බලන්න <input type="password"> කියල ඇති.

ඒකෙ password වෙනුවට text කියල type කරලා enter කරන්න. එතකොට තමන් දිපු password  එක බලාගන්න පුළුවන්. html දන්න යට නම් මේක ලේසියෙන් කරගන්න පුළුවන්.